Türk öykücülüğün özel temsilcilerinden olan Refik Halit Karay portesi

---

Cumhuriyet devri muharrirlerinden olan Mustafa Kemal Atatürk ile tartışan ve bir müddet yurt dışında yaşayan, daha sonra yurda dönen ve Atatürk’ten af dileyen Refik Halit Karay, Türk öykücülüğün ve edebiyatın özel temsilcilerinden biri sayılıyor.

Yaşamı boyunca pek çok yapıta imza atan Karay, bilhassa sivri kalemiyle öne çıktı.

Usta müellife dair kimi bilgiler..

Karay, toplumcu gerçekçi yazarlardandır ve ve yapıtlarını de bu bağlamda yazdı. Memleket Kıssaları kitabı da bu özellikleri taşımaktadır. Geniş ününü mizah ve siyasal yergi yazılarıyla sağlayan Refik Halit’in mizah yazıları üzere kıssaları de edebiyatımızın bu alanında bir basamak olmuştur.

O vakte kadar İstanbul hudutları dışına çıkamayan Türk öyküsünü Anadoluya yöneltmekle hikâyeciliğimize yeni bir ufuk açmış, yeni bir soluk getirmiştir.

Refik Halit’in anlattığı olaylar bütünüyle yaşadığı periyodun olaylarıdır. Memleket Kıssaları ile Gurbet Kıssalarında canlandırılan bireylerin birden fazla adeta canlıdır.

Bütün bu taraflarıyla Halide Edip, onun yalnız Türk edebiyatının değil, Rus ve Amerikan edebiyatlarından sonra, hikâyecilikte cihan ölçüsünde ön planda bir yer işgal edebilecek bir hikâyecimiz olduğunu belirtir.

“Karay” soyadı

Refik Halit Karay, 57 sene evvel hayatını kaybetti…

Cumhuriyet periyodu aydınlarından ve müelliflerinden olan Refik Halit Karay, Mustafa Kemal Atatürk’le olan sürtüşmesiyle ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.

Uzun yıllar yurt dışında yaşadıktan sonra yurda döndü. Yurda döndüğünd epek çok ıslahat ve inkılapların yapıldığı gördü. Bu inkılaplardan biri de soyadı kanunuydu. Refik Halit de “Karay” soyadını aldı.

Türk öykülüğüne ve debiyatına babbaşka bir boyut kazandıran Refik Halit’in lisanı de bir o kadar sade ve durudur. Tertemiz bir Türkçeyle kitaplaırnı kaleme alan muharririn en değerli yapıtı ise hiç kuşkusuz Memleket Öyküleri isimli kitabıdır.

Sayfa: 276

İnsanın fotoğrafını çekmek

Bu kitabında Anadolu beşerinin portresini çizen Halit Refik, Cumhuriyet periyodu muharrirlerinin önde gelenidir desek yeridir. 14 Mart 1888’de İstanbul Beylerbeyi’nde doğdu.

Babası maliye başveznedarı ve Bank-i Osmânî-yi Şâhâne nâzırı, Mevlevî tarikatına mensup Mudurnulu Mehmed Hâlid Beyefendi, annesi Kırım Giray hanları sülâlesinden gelen Nefise Ruhsar Hanım’dır.

Sürgünde bir hayat

Galatasaray Sultanisi’nde ve Hukuk Mektebi ‘nde okudu. Maliye Nezaretinde memur olarak çalıştı. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra gazetecilik ile uğraşmaya başladı; Tercüman-ı Hakikat gazetesinde mütercimlik ve muhabirlik yaptı.

Yazıları yüzünden birinci evvel Sinop’a daha sonra Çorum, Ankara ve Bilecik’e sürgün olarak gönderildi. İstanbul’a dönünce bir mühlet Türkçe öğretmenliği yaptı. PTT (Posta ve Telgraf Teşkilatı) Genel Müdürlüğü’ne getirildi.

Atatürk’ten af diledi…

Atatürk’e yazdığı şiir ve mektuplarla 150’likler listesindekilerin affedilmesinde çok büyük rol oynadı. Af kanunu ile yurda döndü, daha evvelce çıkardığı Aydede isimli mizah mecmuasını tekrar yayınladı. Türk Edebiyatı’nda birinci sefer Anadolu’yu tanıtan yapıtları ile ismini duyurmuş, yergi ve mizah cinsindeki yazıları ile de ün yapmıştır.

Refik Halit öldü

Gözleme dayanan yapıtlarında, tasvirler, portreler, benzetmeler kullanarak, sade, akıcı lisanı, güçlü tekniği ile 20. yüzyıl romancıları ortasında seçkin bir yere sahip olmuştur.

İstanbul’u bütün renk ve çizgileriyle yansıtarak Türkçeyi ustalıkla kullanan Refik Halit, Türk edebiyatına birçok eser kazandırdı. 18 Temmuz 1965’te İstanbul’da hayatını yitirdi.

---