Ölüler üzerinden rant sağlayan Çiçikov’u anlatan Gogol’un romanı: Meyyit Canlar

---

İlk Rus klasikleri ortasında yer alan Meyyit Canlar, 19. yüzyıl Rus toplumunun en başarılı hicivlerindendir.

Gogol, hayranı olduğu Puşkin’in teklifiyle yazdığı Meyyit Canlar’da periyodun Rusya’sını kitabın kahramanı Çiçikov üzerinden anlatır.

Zengin olma hayaliyle yanıp tutuşan Çiçikov kendisine kurnazca bir yol bulmuştur: Kasaba kasaba dolaşıp toprak sahiplerinin meyyit kölelerini kâğıt üzerinde satın alarak prestij sahibi bir beyefendi olmak…

Rus edebiyatının başarılı örneği

Gogol’ün İlahi Komedya’dan esinlenerek üç cilt olarak tasarladığı yapıtı, birinci cildinin akabinde sansür komitesinden büyük tenkitler alır. 10 yıl sonra ikinci cildi tamamladığında Gogol, geçirdiği bir buhranla yapıtın elyazmalarını yakar.

İlk tasarlanan haline uygun formda tamamlanamamasına karşın bütünlüklü bir kitap olan Meyyit Canlar, metnin alt başlığı üzere adeta bir epik şiirdir ve 19. yüzyıl Rus edebiyatının en başarılı örneklerindendir.

100 Temel Eser arasında

Ukrayna’da dünyaya gelen Gogol, Rus muharrirleri ortasında değerli bir pozisyona sahiptir. Orta halli toprak sahibi bir ailenin çocuğudur. Yazdığı yapıtlarla iktidarın her vakit amacında olmuştur.

Gogol ise bütün bu düzensizlikleri ve kirli işleri şeffaf bir formda yapıtlarında yansımıştır. O devir Çar’ı eleştirmek kimsenin pek yürek edemediği bir durumdur.

Eserlerinde bürokrasiyi hicveden müelliflere ve edebiyatçılara ya mahpus cezası ya da o devir ünlü olan kürek çekme cezası verliyordu. Ulusal Eğitim Bakanlığı 100 Temel Eser ortasında yer alan Meyyit Canlar; sinemeya da uyarlandı.

Baskılar yüzünden tamamlanamadı

9. yüzyıl Rus Edebiyatının önde gelen muharrirlerinden Nikolay Vasilyeviç Gogol’un Ölü Canlar romanı, sahtekârlıkları, palavraları, düzenbazlıkları, ikiyüzlülüğü ve devletin çürümüşlüğünü sert yergilerle lisana getiriyor.

Gogol’un 1842’de kaleme aldığı ünlü romanı gelen reaksiyonlar sonucunda tamamlanamamıştır. Muharririn üç ciltten oluşan Meyyit Canlar’ı geri kalan nüshaları ise kimi rivayetlere nazaran Gogol’un girdiği bir buhran sebebiyle yaktığını; kimi edebiyat etraflarına nazaran ise devlet idaresi tarafından fazla yergi olduğu için yasaklanmıştır.

ikinci ihtimal daha ağır basıyor diyebilirz. Bütün baskılara karşın günümüze kadar ulaşan bu kıymetli romanın ünü yazıldığı periyot de hak ettiği bedeli gördü.

Yergi sanatının ustalığı

Chichikov, evrakları toplayarak mevcut olmayan mülkü rehine koyar ve karşılığında para alır. Bu alışveriş hem köylüler için hem de kendisi için yararlı bir iştir. Gogol, romanında periyodun Rus toplumunu sert cümlelerle eleştirir.

Ona öge, devlet idaresinin gerekli düzenlemeleri yapmadığını tabir ederek bürokrasiyi bu sahtekârlığa ortak etmekten imtina etmez.

Eleştiri okların amacına yerleştirilen Gogol yergi sanatını ustalıkla kullanmıştır. Puşkin’in tesiri altında kalan ünlü romancı realizmin güçlü savunucusudur. Yapıtlarında realist öğeleri çokça kullanmıştır.

Şimşekleri üzerine çeken yazar

Ünlü müellif, 1852 yılında Meyyit Canlar romanının ikinci kısmının elyazmalarını yakarak imha eder. Kısa bir mühlet sonra ise 43 yaşında Moskova’da hayata veda eder. Öldükten sonra onun edebiyat anlayışını hayranlıkla takip eden öbür Rus muharrirleri için ilham kaynağı olur. Büyük güldürüsü Müfettiş isimli yapıtı ile bürokrasiyi hicveden Gogol, yapıtın sahnelenmesi ile tüm şimşekleri üzerine çeker.

---