‘Kurtarıcımız GAP’

Mert İnan –  Türkiye’de kuraklık ve çölleşme gibi tehlikelerden en fazla etkilenen bölgelerden birisi de Güneydoğu Anadolu. Bölgede etkisini gösteren kuraklık meteorolojik verilere de yansımış durumda. Güneydoğu’da 1991-2020 yılları arasında kilometrekareye 533.9 kilogram yağış düşerken, geçen yıl bu kilometrekarede 300 kilogramın altına düştü. Bu yıl için veriler henüz yayınlanmadı ancak uzmanlar benzer bir tablonun ortaya çıkacağını söylüyor. Meteroloji Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre de bölgedeki ortalama sıcaklık değerleri geçen yılın ekim ayından bugüne kadar sürekli mevsim normallerinin üzerinde seyretti. Kilis, Mardin, Şırnak ve çevresinde ise ciddi kuraklık dönemleri yaşandığına dikkat çeken Meteoroloji, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tamamında değişen şiddetlerde meteorolojik kuraklık etkili olmaktadır” tespiti yaptı.

‘Ürün kaybı var’

Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Abdullah Melik, Milliyet’e yaptığı açıklamada bölgede 12 yıla yakın süredir etkisini sürdüren kuraklığın etkisini anlattı. Sıcakların bu yaz kasıp kavurduğunu söyleyen Melik, bunun tarıma etkisiyle ilgili şunları söyledi:

“Şanlıurfa’da 11 milyon dönüm işlenebilir tarım arazisi mevcut. 5 milyon dönümlük alan sulanabilir yani sulak tarım yapılan araziden oluşurken kalanı ise kuru tarım bölgeleri. Bu yaz dönemi Şanlıurfa, Mardin ve Diyarbakır’da ciddi kuraklık sorunu yaşandı. Sadece Şanlıurfa’da 1.2 milyon dönümlük araziye kırmızı mercimek ekildi. 400 bin dönümlük ürün sulamalı, 800 bin dönüm ise kuru tarım koşullarında ekildi. Kuru tarım yapılan arazilerdeki mercimekte yüzde 60 üretim kaybı söz konusu. Kuru tarımcılık ile yetiştirilen arpadaki kayıp yüzde 70, buğdayda ise yüzde 60 seviyesinde.

Yağmura hasret

Geçmişteki periyodik yağmur dönemine hasret kaldık. Bölgede 3 ay yağmur damlası düşmüyor, sonra 5 gün aralıksız yağmur yağıyor. İlkbaharda sıcaklar aniden bastırınca başaklar içi boş büyüdü. Geçtiğimiz 14-15 Nisan’da buğday oluşum dönemi hava dona çekince ürünlerin bir kısmı yandı. Bir an önce GAP’ın bitmesini istiyoruz. Yağışlara bel bağladığımız sürece tarımsal üretim de ciddi kayıplar yaşarız.”

‘Kuru tarım kalmayacak’

Kuraklığı pençesindeki bir diğer kent ise Diyarbakır. Ziraat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şube Başkanı Abdulsamet Ucaman, yaz döneminde çok ciddi kuraklık yaşadıklarını belirterek, “Neredeyse her ürün kaleminde yüzde 40 ile yüzde 50 arasında kaybımız var. Kuru ekim yapılan yani yağmurla sulanan tarım arazilerinde ciddi sıkıntılar oluştu. Bölgedeki birçok dere ve su kaynağı da kurumaya yüz tutmuş durumda. Diyarbakır’daki 5 milyon dekar tarım arazisinin 4 milyon dekarında kuru tarım yapılıyor. Bizi tek kurtaracak GAP’ın tamamlanması. Önümüzdeki yıllarda sıcaklık değerlerinin daha da artacağı, kuraklığın çok daha şiddetli etkisini göstereceği ortada” dedi. Mardin Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Mesut Türk ise yağışlardaki düzensizlik ve kuraklığın neden olduğu sorunlara dikkat çekerek, şunları dedi:

“Mardin’deki üzüm bağlarında verim yarı yarıya düşmüş durumda. Bu yıl doğru düzgün kiraz bile görmedik. Yeraltı su kaynaklarının da birçoğu tükenmiş durumda. Güneydoğu’da her yıl daha kötüye giden kuraklık sorununa karşı GAP’ın tam kapasite hayata geçmesi çok önemli. Yakın gelecekte kuru tarım diye bir üretim şekli kalmazsa sürpriz olmasın.”

Hedefin yüzde 54’ü gerçekleşti

Devlet Su İşleri (DSİ) eski genel müdürlerinden su politikaları uzmanı Dursun Yıldız, Milliyet’e yaptığı açıklamada, Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) sulama ve tarımsal üretim ayağının tümüyle tamamlanması gerektiğinin altını çizerken, şu uyarılarda bulundu:

“Şayet proje tamamen bitirilmiş olsa bugün kuraklığın etkisini konuşmuyor olacaktık. GAP’ta toplam 22 baraj ve 19 hidroelektrik santral inşa edilerek yılda 26,9 milyar kWh (Kilowatt saat) hidroelektrik enerjisi üretilmesi planlandı. Ayrıca GAP eylem planına göre, proje tamamlandığında bir milyon hektar tarım arazisi sulama imkânına kavuşacaktı. Master planı hazırlanırken; tarım, sanayi, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal kesim altyapı yaptırımlarını da içeren GAP’ın entegre proje olma özelliği proje uzadıkça zayıfladı. Projenin tamamlanması 2040’ı bulabilir. GAP’ta 571 bin 591 hektar sulamaya açıldı ve planın sulama hedefinin yüzde 54  gerçekleştirildi. Kuraklık riski ortada, tarım ürünlerimizi kaybetmemek için projeye ağırlık verilerek kısa zamanda tümüyle tamamlanmalı.”