Türk milletinin türlü zorluklarla müsabakasına karşın Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde verdiği kurtuluş çabasının son ayağı olan 30 Ağustos zaferi, 100. yılında coşkuyla kutlanıyor.
1919 yılında Birinci Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması kararlarına dayanarak türlü mazeretlerle Anadolu’yu işgale başladı, ordusunun cephanesi elinden alınan Türk milleti, güç durumda bırakılmaya çalışılıyordu.
Halide Edip Adıvar’ın “Türk’ün Ateşle İmtihanı” kitabında anlattığı işgal günlerinde, itilaf donanması İstanbul’a, Fransızlar Adana’ya, İngilizler Urfa, Maraş, Samsun ve Merzifon’a, İtalyanlar, Antalya ve Anadolu’nun güneybatısına yerleşti.
Millet olma bilinci
15 Mayıs 1919’da İtilaf devletlerinin müsaadesiyle Yunan Ordusu İzmir’e çıkarma yaptı.
Bu durum karşısında Türk milleti, tarih boyunca gösterdiği “millet olma bilinci” içerisinde işgallere karşı kuvayımilliye hareketini başlattı. İki seçenek vardı, ya işgal güçlerine teslim olunacak ya da yıkılan yakılan bir ülke tekrar ayağa kalkacak ve küllerinden doğacaktı.
1920’de TBMM’nin açılması üzerine işgal güçleri tüm baskıcı siyasetlerini Atatürk ve silah arkadaşları üzerine ağırlaştırdı, bilhassa Batı Cephesi’nde hareketlilik başladı. Yunan ordusu 1921’de Polatlı’ya kadar geldi. Polatlı’da dünyanın en uzun sürecek meydan muharebesinin hazırlıkları yapılıyordu.
Sakarya’da 22 gün 22 gece süren kanlı çarpışmaların akabinde durdurulan düşman ordusunu büsbütün yurttan atmak hedefiyle bir yıl kadar süren hazırlık periyodundan sonra 26 Ağustos 1922’de Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Büyük Taarruz’u başlatan harekat buyruğunu verdi.
26 Ağustos’ta Kocatepe’de şafak sökerken…
Başkomutan Mustafa Kemal, 26 Ağustos sabahı Genelkurmay Lideri Fevzi Paşa (Çakmak), Batı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa (İnönü) ile muharebeyi yönetmek üzere Afyonkarahisar hudutlarında kalan Kocatepe’de yerini aldı.
Topçu ateşleriyle şafak vakti başlayan harekatın devamında Türk askeri, sabahın birinci ışıklarıyla hamleye geçip Tınaztepe’yi ele geçirdi ve Belentepe ile Kalecik Sivrisi’nden düşmanı uzaklaştırdı.
Taarruzun birinci gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile Çiğiltepe ortasındaki 15 kilometrelik alanda, düşmanın birinci çizgi mevzilerini ele geçirdi. 5’inci Süvari Kolordusu, düşman gerilerindeki ulaştırma kollarına başarılı taarruzlarda bulundu, 2’nci Ordu ise cephede tespit vazifesini aksatmadan sürdürdü.
Zafer için planlar yapıldı
Türk ordusu, 27 Ağustos sabahı bütün cephelerde tekrar taarruza geçti ve tıpkı gün Afyonkarahisar, 8’inci Tümen tarafından düşman işgalinden kurtarıldı. 28 ve 29 Ağustos’ta muvaffakiyetle sürdürülen taarruz, düşmanın 5’inci tümeninin etkisiz kılınmasıyla neticelendi.
29 Ağustos gecesi durum değerlendirmesi yapan kumandanlar, çabucak harekete geçilip taarruzun kısa müddette sonuçlandırılmasında hemfikir oldu ve planın 30 Ağustos’ta aksamadan uygulanması için gerekli tedbirler alındı.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Türk Ordusu’nun Kurtuluş Savaşı’nda kazandığı en değerli zaferin arifesinde, 30 Ağustos sabahında artık belde olan Kütahya’nın Altıntaş ilçesine bağlı Zafertepe Çalköy’de birliklere taarruz buyruğunu verdi.
Büyük Zafer ve bir kırık kağnı
AA’nın haberine nazaran, Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk komutasındaki Türk ordusunun, 26 Ağustos’ta başlayan Meydan Muharebesi’nde Dumlupınar’da Yunan birliklerini Allıören, Keçiler, Kızıltaş deresi yolunun iki yanında büsbütün sarıp imha etmesiyle zafere ulaşıldı. Kızıltaş deresi bölgesinde açık kalan alandan kimi Yunan birlikleri, General Trikopis, General Diyenis ve birçok Yunan kumandanı kaçtı.
Büyük Zafer’in sonraki günü, 31 Ağustos’ta Zafertepe Çalköy’de bir konutun bahçesindeki kırık kağnının üzerine muharebe alanlarının haritasını koyan Başkomutan Mustafa Kemal, Fevzi Paşa ve İsmet Paşa ile durum değerlendirmesi yaparak Yunanlıların yine savunma tertibine geçmesini önlemek ve onları mağlup etmek için İzmir’e girme görüşünde birleşti.
“Ordular, birinci amacınız Akdeniz’dir, ileri!”
Mustafa Kemal Paşa, Büyük Zafer sonrası 1 Eylül’de Dumlupınar’da, Batı Cephesi’ndeki tüm subay ve erlere okunmak üzere yayınladığı bildiride, şu tabirlere yer verdi:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları, Afyonkarahisar-Dumlupınar Büyük Meydan Muharebesi’nde, zalim ve mağrur bir ordunun temel varlığını, inanılmayacak kadar az bir vakitte yok ettiniz. Büyük ve seçkin ulusumuzun fedakarlıklarına layık olduğunuzu kanıtladınız. Sahibimiz olan büyük Türk ulusu, geleceğine güvenmekte haklıdır. Savaş alanlarındaki muvaffakiyet ve fedakarlıklarınızı yakından görüp izliyorum. Ulusumuzun size olan övgülerinin iletilmesine aracılık etme vazifesinin gerisini bırakmayacak, daima olarak yerine getireceğim. Ödüllendirme için Başkumandanlığa teklifte bulunulmasını, Cephe Kumandanlığına buyurdum. Bütün arkadaşlarımın, Anadolu’da daha diğer meydan muharebeleri de verileceğini göz önünde bulundurarak ilerlemesini ve herkesin akıl gücünü ve yurtseverliğinin kaynaklarını kullanarak, müsabakayı bütün gücüyle sürdürmesini talep ederim. Ordular, birinci maksadınız Akdeniz’dir, ileri!”
27 Ağustos’ta Afyonkarahisar, 30 Ağustos’ta Kütahya’nın kurtuluşunu 1 Eylül’de Gediz, 3 Eylül’de Emet ve Tavşanlı’nın kurtuluşları izledi, 9 Eylül’de İzmir’de Yunan Ordusunu denize döken Türk ordusu, Mustafa Kemal Paşa’nın buyruğunu büyük bir muvaffakiyetle yerine getirdi.
“Sözümü yapamamış olduğumdan ötürü yaşayamam”
Büyük Taarruz’dan akıllarda kalan en değerli olaylardan biri, 57’nci Tümen Kumandanı Albay Reşat Bey’in, 27 Ağustos’ta Çiğiltepe’nin alınmasının yarım saat gecikmesi üzerine, misyonunu yerine getirememenin hüznü ile kendisini vurarak intihar etmesiydi.
Mustafa Kemal Paşa’ya, Çiğiltepe sırtlarında çarpışan 57’nci Tümen Komutanlığını tekrar telefonla aradığında Albay Reşat Bey’in intihar ettiği söylendi ve yazdığı “Yarım saat zarfında o mevkiyi almaya size kelam verdiğim halde, sözümü yapamamış olduğumdan ötürü yaşayamam.” notu okundu.
Çiğiltepe, Albay Reşat Bey’in vefatının 15 dakika sonrasında düşman askerlerinden kurtarıldı.
“Türk Cumhuriyeti’nin temeli burada sağlamlaştırıldı”
Büyük Lider Atatürk, Büyük Zafer’den tam iki yıl sonra, 30 Ağustos 1924’te, Şehit Sancaktar Mehmetçik Anıtı’nın temel atma merasimine katılmak üzere Zafertepe Çalköy’e geldi.
Törene katılanlara iki yıl öncesini hatırlatan Atatürk, Büyük Zafer’i şu cümlelerle anlattı:
“Afyonkarahisar-Dumlupınar Meydan Savaşı ve onun son modülü olan 30 Ağustos Zaferi, Türk tarihinin en kıymetli dönüm noktasıdır. Ulusal tarihimiz çok büyük, çok parlak zaferlerle doludur ancak Türk ulusunun burada kazandığı zafer kadar kesin sonuçlu, yalnız bizim tarihimize değil, dünya tarihine yeni bir adım vermekte kesin tesirli bir meydan savaşı hatırlamıyorum. Apaçıktır ki yeni Türk devletinin, genç Türk Cumhuriyeti’nin temeli burada sağlamlaştırıldı, ölümsüz yaşayışı burada taçlandırıldı. Bu alanda akan Türk kanları, bu göklerde uçuşan şehit ruhları, devletimizin, cumhuriyetimizin ölümsüz koruyucularıdır. Türk ulusu burada kazandığı zaferle, açığa vurduğu gücü ve istemiyle, bu aşikâr gerçeği bir sefer daha tarihin bağrına çelik kalemle koymuş bulunuyor.”
